Odile Mijnheer (directie OBP) is sinds kort portefeuillehouder Duurzaamheid; een nieuwe functie bij VWS. En niet voor niets. Odile: “In het ‘Programma versnelling duurzame bedrijfsvoering’ staat hoe het Rijk invulling gaat geven aan een voorbeeldige en duurzame bedrijfsvoering. We willen in 2030 een klimaatneutrale bedrijfsvoering, de CO2 uitstoot moet dan met 40 procent zijn verminderd. In 2050 wil de Rijksoverheid alleen nog maar duurzame energie gebruiken.”
Om dat te realiseren moeten ingrijpende en minder ingrijpende maatregelen worden genomen. De meesten zijn op Rijksniveau, sommige op ministerieniveau. Odile: “Van de overheid mag worden verwacht dat zij het goede voorbeeld geeft en zelf doet wat ook van de maatschappij wordt verwacht.”

Wagenpark

Zo is het de bedoeling dat het wagenpark van het Rijk groener wordt. Lonneke (FMHaaglanden, verantwoordelijk voor de facilitaire dienstverlening): “Momenteel zijn we bij FMHaaglanden met een proef bezig om verschillende auto’s voor de ambtelijke top te vervangen door een Tesla. VWS is hier niet bij betrokken, maar volgend jaar wordt wel een aantal auto’s van VWS vervangen door een elektrisch model. Welk model dat wordt, is nog niet bekend.”

Gezonde kantine

Een andere manier om de bedrijfsvoering duurzamer te maken, is door het zwaar te laten meewegen bij aanbestedingen. Ook dat gebeurt voornamelijk op Rijksniveau. Zoals de aanschaf van ‘groene’ kantoorartikelen. Voor catering worden de richtlijnen voor duurzaam inkopen gevolgd: minstens 50 % bestaat uit duurzame producten. Daarnaast heeft VWS, samen met SZW gekozen voor zo veel mogelijk biologische en gezonde voeding in De Resident. Daarmee sluiten de ministeries aan op de richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum.”

Lonneke: “Ook zijn de plakjes kaas en andere producten zo min mogelijk apart verpakt. Dat bespaart een hoop plastic en ander afval. Dat gebeurt ook in het Petit Café, waar bovendien mensen werken met een afstand tot de arbeidsmarkt. Duurzaamheid betekent óók aandacht voor de mens.”
Odile: “Voor de catering hebben VWS, FMH en cateraar Albron op de Rijksinkoopdag een onderscheiding ontvangen. Bovendien zet VWS zich in voor biologisch en gezonde voeding binnen de hele Rijksoverheid.”

Circulaire koffiedrab

Binnen het Rijk wordt ook steeds meer gewerkt met circulaire systemen. Dat betekent dat je alles continu hergebruikt om er weer hetzelfde van te maken. Zoals de bedrijfskleding van defensie. Lonneke: “Als die kleding is versleten wordt het verwerkt om er nieuwe uniformen van te maken. VWS kent geen bedrijfskleding, maar wellicht kunnen we hetzelfde doen met laboratoriumkleding van het RIVM.”

Wél is circulair inkopen hét aandachtspunt bij het aanbesteden van meubels. “Niet alleen moet de leverancier meubilair volgens het circulaire principe leveren, ook moet er de komende jaren een plan komen om de levensduur van bestaand meubilair te verlengen.”

Een ander voorbeeld van een circulair systeem is een proef die FMH samen met het Petit Café doet. “De koffiedrab van het Petit Café wordt niet weggegooid, maar met een bakfiets naar De HaagseZwam gebracht”, vertelt Lonneke. “Dat bedrijf gebruikt de drab voor de kweek van oesterzwammen en die kan het Petit Café, als de proef slaagt, in haar gerechten verwerken.”

Schoner vervoer

Een ingrijpendere maatregel om de Rijksoverheid groener te maken is het inrichten van een centraal magazijn voor papieren producten. Lonneke: “We willen geen grote vrachtwagens meer in de stad, daarom ligt dit magazijn er net buiten. Van daaruit distribueren we nu als proef papieren producten naar de ministeries. Dat gebeurt met kleiner en schoner vervoer. Bovendien moeten de producten aan vastgestelde duurzaamheidseisen voldoen.” Inmiddels zijn er gesprekken gaande tussen FMH, de leverancier en het magazijn om ook andere kantoorartikelen op deze manier te distribueren.

Maar zorgen voor een duurzame overheid betekent ook dat alle medewerkers een bijdrage moeten leveren, benadrukken Lonneke en Odile. “Iedereen bij VWS kan er aan meewerken. Bijvoorbeeld door zo min mogelijk papier te gebruiken en afval te scheiden. Ook al denken sommige collega’s dat uiteindelijk alles op één grote hoop terecht komt. De werkelijkheid is dat de gekleurde zakken in de kelder nauwgezet over de daarvoor bestemde containers worden verdeeld.”

Lees meer in Diagonaal 2 2017

Delen jullie de zorg van Wouter Kusters?

“Ja. Aandacht voor het klimaat en duurzaamheid is belangrijk, en er valt nog veel aan bewustwording te winnen.”

Daarvoor moet klimaatangst  worden aangewakkerd en angst en ontkenning moeten worden omgebogen naar positieve actie om ons milieu te redden,  stelt hij. Heeft hij een punt?

“We betwijfelen of angst aanwakkeren de juiste manier is om mensen in beweging te krijgen. Angst kan verlammend werken, in plaats van tot actie leiden. Laten we beginnen met bewustwording.”

Is het terecht dat Kusters wijst naar de overheid, en specifiek naar VWS?

“De overheid heeft hier inderdaad een belangrijke taak. Het thema klimaatverandering staat hoog op de agenda van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Wat VWS betreft: klimaat-doemscenario’s kunnen negatieve gevoelens opwekken, en misschien zelfs een depressie of angststoornis veroorzaken. En als je in je dagelijks leven zodanig door zo’n angst of depressie beperkt wordt, dat je niet meer goed kunt functioneren, dan is het belangrijk dat je hulp zoekt. Maar het is niet aan VWS om te zeggen of een ‘klimaat-angststoornis’ een andere benadering of behandeling vereist dan andere angststoornissen en of de inhoud van zorgopleidingen hierop moet worden aangepast, zoals Kusters suggereert. Dat is vooral aan veldpartijen zelf.”

‘Net als rond roken moet ook de moraal rond milieuvervuilend gedrag drastisch veranderen’, zegt Kusters. Mee eens?

“Die verandering is gelukkig al wel gaande, denk maar aan het scheiden van afval, korter douchen, betalen voor je plastic tasje en minder vlees eten . En je ziet ook steeds meer zonnepanelen en elektrische auto’s. Maar uit onderzoek is al gebleken dat veel Nederlanders er niet van overtuigd zijn dat ze echt iets kunnen veranderen. In die zin is er wel een omslag van onze moraal nodig: dat het wèl kan en dat het ook nodig is.”

Gaan jullie namens VWS naar zijn congres op 9 juni in Leiden?

“Dat weten we nog niet. Maar we vinden klimaatverandering allebei een belangrijk thema. Niet zozeer als VWS’er, maar als mens. Dus we hopen hoe dan ook dat het 9 juni een informatieve en inspirerende dag wordt.”