Zorginstituut Nederland is een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) van VWS, dat bijzondere regelingen uitvoert ‘aan de randen van de zorgverzekeringswet’. Het gaat dan om groepen als wanbetalers, onverzekerden, ‘gemoedsbezwaarden’, illegalen, en pensionado’s aan de costa’s die aan Nederland de zorgbijdrage verschuldigd zijn.

Eerst maar eens de onverzekerden: wat doen jullie voor die groep?

“Wij voeren de onverzekerdenregeling uit voor deze mensen, zo’n 30.000. We sporen ze op, manen ze aan en geven ze boetes. En als dat niet werkt gaan we ze onder dwang verzekeren. Er zijn ook zo’n 12.000 mensen die zichzelf uit religieuze overwegingen niet verzekeren. Voor hen is er de ‘gemoedsbezwaardenregeling’. Als ze zorgkosten declareren, dan vergoeden we dat met de eigen inleg die ze gedaan hebben. Deze gemoedsbezwaardenregeling is in feite een parel van de sociale zekerheid, die al in 1957 door Drees, onder de AOW, is ingevoerd. Maar in vergelijking met de wanbetalers gaat het hier om een zeer kleine groep.”

Hoe groot is het probleem van de wanbetalers dan?

“Er zijn nu zo’n 280.000 mensen die hun zorgpremie niet betalen. Daarvoor voeren wij sinds 2009 de wanbetalersregeling uit: heb je zes maanden de premie niet betaald, dan geeft de zorgverzekeraar dat aan ons door en gaan wij proberen de premie op het inkomen in te houden; de ‘bestuursrechtelijke premie’. Het gaat dan om een bedrag van 128 euro. Als straf én om die mensen te prikkelen een betalingsregeling te gaan treffen met hun zorgverzekeraar. Nieuw in die regeling is dat wanneer je iets regelt met de verzekeraar, je meteen weer bij ons wordt afgemeld. Dat heeft effect: in 1,5 jaar tijd zijn we gezakt van 325.000 naar 280.000 wanbetalers.”

Komt dat alleen door die regeling?

“Nee, ook door de veranderende houding van de zorgverzekeraars. CZ, Achmea en VGZ zijn anders naar schulden gaan kijken en treffen nu zachtere betalingsregelingen, over een langere periode en eventueel met wat kwijtschelding. Die regelingen zijn daardoor langer vol te houden. De andere verzekeraars gaan dit ook doen, dus ik verwacht nog een verdere daling in de komende jaren.”

Door die daling houd je de harde kern over. Moeten we er niet gewoon in berusten dat daar niets aan te doen is?

“Die harde kern is dé beleidsuitdaging voor de komende jaren. Wat we onder ogen moeten zien is dat dit mensen zijn die op alle terreinen niet betalen: zorg, huur, energie. Ze hebben vaak ook een slechte gezondheid, zijn laaggeletterd en leven in een sociaal isolement. Die mensen durven niet eens meer hun post te openen. Het gaat dus om meervoudige problematiek, en daarom hebben steeds meer gemeenten het voornemen om bij ze langs te gaan. Aanbellen en die mensen in de ogen kijken. Dat is vaak al een begin van een oplossing.”

Het is dus ook geen probleem van alleen VWS?

“Nee, Sociale Zaken is sowieso ‘maatschappelijk eigenaar’ van de schuldenproblematiek. We moeten het probleem ook sectoroverstijgend en nog intensiever aanpakken. Voor ons betekent het dat we ons werk steeds meer maatschappelijk verantwoord uitvoeren. Verder beschrijven we samen met de verzekeraars ‘best practises’ en monitoren we de ontwikkelingen. Veel meer dan alleen de wanbetalersregeling uitvoeren dus. Sterker nog: we willen die regeling juist zo weinig mogelijk uitvoeren.”

Staat het beeld van de Romeinse legionair daar als reclame voor het naastgelegen Archeon?

“Nee, het beeld staat er om het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn te visualiseren. Alphen lag vroeger aan de grens van het Romeinse Rijk, de Limes. Dat is één van de grootste archeologische monumenten ter wereld. Het grootste deel van de grens is niet meer zichtbaar en ligt onder de grond. Je kan het beeld beklimmen, maar dat heb ik vandaag pas voor het eerst gedaan. Het uitzicht is trouwens geweldig! Met helder weer kun je over de weilanden heen Den Haag en Rotterdam zien. Maar niet het beeld is mijn Place to Be, het is vooral het wandelrondje over de Polderdijk richting Boskoop en weer terug.”

Wat zie je onderweg als jullie wandelen?

“Een prachtig Hollands landschap. Veel vogels. En in het voorjaar is het een bloemenzee met vooral veel korenbloemen. We kletsen graag onderweg, maar kunnen ook de stilte enorm waarderen. Meestal komen we maar weinig mensen tegen.”

En de bergschoenen gaan aan?

“Inderdaad! Want hoe mooi het Groene Hart ook is, nog liever wandelen we in de bergen. De Dolomieten zijn favoriet. We wandelen niet alleen, we gaan meestal ook klettersteigen. Vooral in de Dolomieten zijn veel goed aangelegde routes met kabels. Zo’n kabel zit om de paar meter verankerd in de berg zodat je bij een val geen lang stuk naar beneden klettert. Op moeilijke stukken zijn hulpstukken aangebracht om het klimmen makkelijker te maken.”

Aha, jij zoekt graag het gevaar op?

“Dat valt mee hoor! We bereiden ons goed voor en houden ons aan de klettersteigregels. Je kunt maximaal een meter of drie vallen, maar zelfs dat is nooit gebeurd. Gelukkig, het lijkt me geen pretje om opeens een paar meter lager te bungelen… Nee, we zijn echt wel voorzichtig.”

Bij VWS houd jij je bezig met onder andere wanbetalers en onverzekerden. Dat zijn soms mensen die niet zo voorzichtig zijn met geld. Hoe zit dat met jou?

“Dat zit wel goed! Maar ik heb makkelijk praten. Als mijn tv of mijn koelkast kapot gaat, heb ik genoeg geld op mijn rekening om direct een nieuwe te kopen. Maar eerlijk gezegd heb ik maar weinig grote uitgaven. Ik geef weinig om spullen en vind het echt zonde van mijn geld om in een dure auto te rijden. Onze grootste uitspattingen zijn de vakanties en zelfs dat zijn heel gewone bedragen.”

Hoe denk je over mensen die hun zorgverzekering niet kunnen of willen betalen?

“Jaren geleden dacht ik weleens: ‘Geen flauwekul, je zorgverzekering betaal je gewoon!’ Maar in de loop der jaren ben ik milder geworden. Ik kan me nu voorstellen dat je buiten je schuld toch flink in de problemen kan raken. En dat iedereen dat kan overkomen. Ook zijn er veel mensen die het allemaal echt niet snappen, bijvoorbeeld vanwege een verstandelijke beperking of omdat ze laaggeletterd zijn. Ik heb er zeker meer begrip voor gekregen.”

Ken jij mensen die hun zorgverzekering niet kunnen of willen betalen?

“Voor zover ik weet, niet. Ik ken wel mensen die veel minder te besteden hebben dan ik. Dan denk ik vooral aan het Syrische gezin met drie jonge kinderen waar ik iedere vrijdagmiddag langs ga. Zij wonen sinds twee jaar in Nederland en mijn vriendin en ik zijn hun maatjes. We spreken Nederlands met ze en helpen ook met de pakken papier die zij van allerlei instanties krijgen.”

Dit vluchtelingengezin leert veel van jou… leer je ook wat van hen?

“Zeker! Mijn wereldbeeld is absoluut veranderd sinds ik contact heb met vluchtelingen. Als je ze alleen op tv ziet en erover in de krant leest, blijft het ver van je bed. Maar als je ze persoonlijk leert kennen en een band met ze krijgt, dan worden het echte mensen. Ik kan echt iedereen aanraden om dit te doen. Voor jezelf en natuurlijk omdat zij er veel aan hebben. Het gezin waar wij komen, leeft vrij geïsoleerd.”

Wat is het grootste verschil tussen jou en hen?

“Naast het cultuurverschil zijn er ook wel grappige verschillen. Het concept van een afspraak maken kennen ze niet. Zij weten niet beter dan dat je gewoon naar elkaar toe gaat en dan altijd gastvrij ontvangen wordt. Ze zullen echt nooit tegen iemand zeggen dat hij ongelegen komt.”

Je helpt mensen graag. Je doet geen gekke uitgaven. Je bent sportief. Heb je misschien nog negatieve eigenschappen?

“Nou, vroeger kon ik driftig zijn! Maar bij het ouder worden, gebeurt dat minder. Over is het nog niet. Ik schiet soms uit mijn slof en praat dan harder. Een slechte eigenschap vind ik het trouwens niet echt, een beetje tekeer gaan moet kunnen. Oorspronkelijk kom ik uit Amsterdam en ik ben daarom ook wel direct. Ik zeg meestal wat ik ervan vind. Toen ik hier twintig jaar geleden kwam werken, wekte dat wel eens vaak verbazing. Ik heb me toen een beetje aangepast…”

Stel je eens voor dat je in de tijd kon reizen, ga je dan naar het verleden of naar de toekomst?

“Absoluut naar het verleden, naar de tijd van Julius Albanianus. De Romeinen intrigeren mij enorm. Als tiener kon ik alle Romeinse keizers zo achter elkaar opnoemen en er is geen stad waar ik zo vaak geweest ben als Rome. Erg leuk dus om nu op een plek te wonen met een heel oude Romeinse historie.”